Hội chứng gan thận (Hepatorenal Syndrome - HRS) là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh gan mạn tính, đặc biệt là xơ gan giai đoạn cuối. Bệnh gây suy thận tiến triển nhanh chóng, làm tăng nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
Ở người cao tuổi, hội chứng gan thận càng nguy hiểm hơn do chức năng gan và thận suy giảm theo tuổi tác, đồng thời hệ miễn dịch yếu hơn, khiến việc điều trị gặp nhiều thách thức. Hiểu rõ về hội chứng gan thận, cách nhận biết triệu chứng, phương pháp điều trị và chăm sóc đúng cách là điều quan trọng để nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
Hội Chứng Gan Thận Là Gì?
Hội chứng gan thận là một dạng suy thận chức năng xảy ra ở bệnh nhân mắc bệnh gan nặng, chủ yếu là xơ gan mất bù hoặc viêm gan tối cấp. Đây là tình trạng suy giảm chức năng thận mà không có tổn thương cấu trúc rõ ràng, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể rơi vào suy thận nặng, thậm chí tử vong.
Phân loại hội chứng gan thận
Hội chứng gan thận được chia thành hai loại chính:
- HRS type 1: Suy thận tiến triển nhanh, thường xảy ra trong vòng 2 tuần, với mức creatinine huyết thanh tăng nhanh chóng. Nếu không được điều trị, tiên lượng rất xấu.
- HRS type 2: Suy thận tiến triển chậm hơn, có thể kéo dài trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng, thường gặp ở bệnh nhân xơ gan mất bù có cổ trướng kháng trị.
Nguyên Nhân Gây Hội Chứng Gan Thận
Hội chứng gan thận chủ yếu xảy ra ở những bệnh nhân mắc bệnh gan nặng. Các nguyên nhân chính bao gồm:
- Xơ gan giai đoạn cuối: Khi gan bị tổn thương nghiêm trọng, hệ thống tuần hoàn thay đổi dẫn đến giảm lưu lượng máu đến thận.
- Viêm phúc mạc tự phát: Nhiễm trùng trong ổ bụng có thể kích hoạt phản ứng viêm, làm giảm tưới máu thận.
- Chảy máu tiêu hóa do giãn tĩnh mạch thực quản: Một biến chứng của xơ gan có thể gây mất máu cấp tính, giảm thể tích tuần hoàn, dẫn đến suy thận.
- Sử dụng thuốc lợi tiểu quá mức: Ở bệnh nhân xơ gan, việc dùng lợi tiểu để điều trị cổ trướng có thể làm mất nước, giảm áp lực tưới máu thận.
Triệu Chứng Của Hội Chứng Gan Thận
Hội chứng gan thận thường không có triệu chứng đặc hiệu ban đầu. Khi bệnh tiến triển, các dấu hiệu sau có thể xuất hiện:
- Giảm lượng nước tiểu (thiểu niệu hoặc vô niệu)
- Mệt mỏi, suy nhược, chán ăn
- Phù chân, bụng chướng do cổ trướng
- Vàng da, vàng mắt do suy gan
- Lú lẫn, mất phương hướng, hôn mê gan ở giai đoạn nặng
Ở người cao tuổi, các triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với bệnh lý khác, do đó cần kiểm tra y tế kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.
Biến Chứng Nguy Hiểm
Nếu không được điều trị, hội chứng gan thận có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
- Suy thận cấp tính nặng, dẫn đến cần lọc máu khẩn cấp.
- Cổ trướng kháng trị, gây khó chịu, khó thở do dịch tích tụ quá nhiều trong ổ bụng.
- Nhiễm trùng huyết, do hệ miễn dịch suy yếu.
- Hôn mê gan, có thể dẫn đến tử vong nếu không can thiệp kịp thời.
Chẩn Đoán Hội Chứng Gan Thận
Việc chẩn đoán hội chứng gan thận dựa trên các tiêu chí lâm sàng và xét nghiệm. Bác sĩ có thể yêu cầu:
- Xét nghiệm chức năng thận: Đo creatinine huyết thanh, tốc độ lọc cầu thận (GFR) để đánh giá mức độ suy thận.
- Xét nghiệm chức năng gan: Đánh giá men gan, bilirubin, albumin để xác định tình trạng tổn thương gan.
- Xét nghiệm nước tiểu: Kiểm tra protein niệu, tỷ trọng nước tiểu để phân biệt với suy thận do nguyên nhân khác.
- Siêu âm bụng: Đánh giá kích thước gan, tình trạng cổ trướng và lưu lượng máu đến thận.
Phương Pháp Điều Trị Hội Chứng Gan Thận Ở Người Cao Tuổi
1. Điều trị bằng thuốc
- Thuốc co mạch (như Terlipressin, Midodrine) giúp cải thiện lưu lượng máu đến thận.
- Albumin truyền tĩnh mạch giúp tăng thể tích tuần hoàn và hỗ trợ chức năng thận.
- Thuốc lợi tiểu trong trường hợp có cổ trướng nhưng phải theo dõi chặt chẽ để tránh mất nước.
2. Lọc máu
Ở những bệnh nhân suy thận nặng, lọc máu có thể được sử dụng như biện pháp tạm thời trong khi chờ ghép gan.
3. Ghép gan
Ghép gan là phương pháp điều trị duy nhất giúp chữa khỏi hội chứng gan thận, nhưng không phải bệnh nhân nào cũng đủ điều kiện để thực hiện.
Chăm Sóc Người Cao Tuổi Mắc Hội Chứng Gan Thận
- Chế độ ăn uống hợp lý: Giảm muối để kiểm soát cổ trướng, bổ sung protein chất lượng cao từ trứng, cá, đậu phụ.
- Uống đủ nước: Nhưng cần theo dõi lượng dịch để tránh quá tải.
- Hạn chế rượu bia, thuốc lá: Giúp giảm áp lực lên gan.
- Theo dõi cân nặng và phù nề: Để phát hiện sớm tình trạng giữ nước.
- Tuân thủ điều trị: Dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý ngừng thuốc.
Phòng Ngừa Hội Chứng Gan Thận Ở Người Cao Tuổi
- Điều trị sớm và kiểm soát tốt các bệnh lý gan như viêm gan B, C.
- Kiểm soát huyết áp và các bệnh lý nền khác.
- Tiêm phòng viêm gan B để giảm nguy cơ tổn thương gan.
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu suy gan, suy thận.
Tóm Lại
Hội chứng gan thận là biến chứng nguy hiểm của bệnh gan mạn tính, đặc biệt ở người cao tuổi. Việc nhận biết sớm, điều trị kịp thời và chăm sóc đúng cách có thể giúp kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng nghi ngờ, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.
Nguồn Tham Khảo
1. Indika R. Ranasinghe; Bashar Sharma; Khalid Bashir: Hepatorenal Syndrome
2. Clinical and Molecular Hepatology: Hepatorenal syndrome: Current concepts and future perspectives
3. Mayo Clinic: Ascites and Hepatorenal Syndrome: Pathophysiology and Management
