Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis - RA) là một bệnh lý tự miễn gây viêm mạn tính, ảnh hưởng chủ yếu đến các khớp. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau và giảm khả năng vận động ở người cao tuổi. Nếu không được kiểm soát tốt, viêm khớp dạng thấp có thể dẫn đến biến dạng khớp, mất chức năng vận động và làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách chăm sóc người cao tuổi bị viêm khớp dạng thấp để cải thiện sức khỏe xương khớp và nâng cao chất lượng sống.
1. Viêm khớp dạng thấp là gì?
Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn, xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào màng hoạt dịch (lớp lót bên trong khớp), gây viêm, đau và phá hủy khớp theo thời gian. Không giống như viêm xương khớp (thoái hóa khớp), viêm khớp dạng thấp ảnh hưởng đến cả hai bên cơ thể theo kiểu đối xứng, thường xuất hiện ở các khớp nhỏ như khớp ngón tay, cổ tay, bàn chân trước khi lan rộng ra các khớp lớn hơn như gối, khuỷu tay, vai và háng.
2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Mặc dù nguyên nhân chính xác của viêm khớp dạng thấp chưa được xác định rõ, nhưng các nghiên cứu cho thấy một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
- Hệ miễn dịch hoạt động quá mức: Cơ thể tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh ở khớp.
- Di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh viêm khớp dạng thấp có nguy cơ cao hơn.
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 2-3 lần so với nam giới.
- Tuổi tác: Mặc dù viêm khớp dạng thấp có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng nguy cơ tăng cao ở người từ 60 tuổi trở lên.
- Hút thuốc: Làm tăng nguy cơ phát triển viêm khớp dạng thấp và khiến bệnh tiến triển nhanh hơn.
- Béo phì: Cân nặng quá mức gây áp lực lên khớp và có thể kích thích phản ứng viêm trong cơ thể.
3. Triệu chứng của viêm khớp dạng thấp
Các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp thường tiến triển chậm và trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian. Một số dấu hiệu nhận biết bao gồm:
- Đau khớp, cứng khớp kéo dài hơn 30 phút vào buổi sáng.
- Sưng đỏ tại các khớp nhỏ ở bàn tay, cổ tay, bàn chân.
- Đau khớp đối xứng (cả hai bên cơ thể).
- Mệt mỏi, sốt nhẹ, chán ăn.
- Biến dạng khớp khi bệnh tiến triển nặng.
- Nốt thấp khớp (các cục u nhỏ dưới da gần khớp bị viêm).
Ở người cao tuổi, triệu chứng có thể nhẹ hơn nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động, làm giảm chất lượng cuộc sống.
4. Chẩn đoán viêm khớp dạng thấp
Chẩn đoán sớm giúp kiểm soát bệnh hiệu quả hơn. Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để xác định viêm khớp dạng thấp:
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra chỉ số viêm (CRP, ESR), yếu tố thấp khớp (RF) và kháng thể chống CCP.
- Chụp X-quang: Quan sát tổn thương khớp.
- Siêu âm hoặc MRI: Giúp phát hiện viêm và tổn thương mô mềm quanh khớp.
5. Phương pháp điều trị viêm khớp dạng thấp
Viêm khớp dạng thấp không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát bằng các phương pháp sau:
5.1. Dùng thuốc điều trị
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Giảm đau và viêm (ibuprofen, naproxen).
- Corticosteroids: Được sử dụng ngắn hạn để giảm viêm nhanh.
- Thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARDs): Methotrexate, hydroxychloroquine giúp ngăn chặn tiến triển bệnh.
- Thuốc sinh học (Biologics): Nhắm vào hệ miễn dịch để giảm viêm (Adalimumab, Infliximab).
5.2. Vật lý trị liệu và tập luyện
- Các bài tập nhẹ như yoga, bơi lội, đi bộ giúp duy trì độ linh hoạt của khớp.
- Chườm nóng/lạnh để giảm đau và viêm.
- Sử dụng nẹp hỗ trợ hoặc dụng cụ trợ giúp khi cần.
5.3. Phẫu thuật (nếu cần)
Nếu khớp bị tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật thay khớp để cải thiện vận động.
6. Chăm sóc người cao tuổi bị viêm khớp dạng thấp
6.1. Chế độ ăn uống hỗ trợ khớp
- Thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt lanh, dầu ô liu) giúp giảm viêm.
- Rau xanh, trái cây chứa chất chống oxy hóa.
- Sữa và các sản phẩm từ sữa ít béo cung cấp canxi, vitamin D.
- Tránh thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường, nhiều muối vì có thể kích thích viêm.
6.2. Tạo môi trường sống thuận lợi
- Sử dụng dụng cụ hỗ trợ như gậy, tay vịn trong nhà tắm, ghế nâng để giảm áp lực lên khớp.
- Giữ nhiệt độ phòng ấm áp để giảm đau khớp vào mùa lạnh.
6.3. Chăm sóc tâm lý
Người cao tuổi bị viêm khớp dạng thấp dễ bị căng thẳng, trầm cảm do cơn đau kéo dài. Việc động viên tinh thần, tham gia các hoạt động giải trí nhẹ nhàng giúp cải thiện sức khỏe tinh thần.
7. Phòng ngừa viêm khớp dạng thấp ở người cao tuổi
- Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên khớp.
- Tránh hút thuốc, rượu bia.
- Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh.
Tóm Lại
Viêm khớp dạng thấp có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và có biện pháp chăm sóc phù hợp, người bệnh vẫn có thể kiểm soát triệu chứng và duy trì cuộc sống tích cực.
- Nếu bạn đang chăm sóc người thân mắc viêm khớp dạng thấp, hãy kiên nhẫn hỗ trợ họ trong việc điều trị, vận động và duy trì tinh thần lạc quan.
Tài liệu tham khảo:
1. Advanced Functinal Medicine - Rheumatoid Arthritis
2. Mayo Clinic - Rheumatoid arthritis
