Suy thận cấp (Acute Kidney Injury – AKI) là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt đối với người cao tuổi. Đây là tình trạng suy giảm chức năng thận diễn ra đột ngột trong vài giờ hoặc vài ngày, dẫn đến sự tích tụ các chất độc hại trong cơ thể, rối loạn cân bằng nước và điện giải. Việc nhận diện sớm và chăm sóc đúng cách có thể giúp cải thiện tiên lượng và giảm nguy cơ biến chứng.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu tổng quan về suy thận cấp ở người cao tuổi, nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách chăm sóc để cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
1. Nguyên nhân gây suy thận cấp ở người cao tuổi
Suy thận cấp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng đối với người cao tuổi, các yếu tố sau là phổ biến nhất:
1.1. Nguyên nhân trước thận (Prerenal AKI)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, liên quan đến việc giảm tưới máu đến thận, bao gồm:
- Mất nước: Do nôn, tiêu chảy, sốt, hoặc không uống đủ nước.
- Hạ huyết áp: Thường gặp ở người cao tuổi bị bệnh tim mạch hoặc sử dụng thuốc hạ áp quá liều.
- Suy tim sung huyết: Khi tim không bơm đủ máu đến thận.
- Xuất huyết: Do loét dạ dày, tai biến mạch máu não, hoặc rối loạn đông máu.
1.2. Nguyên nhân tại thận (Intrinsic AKI)
Tình trạng tổn thương trực tiếp đến mô thận do:
- Viêm cầu thận cấp: Do nhiễm khuẩn hoặc bệnh tự miễn.
- Hoại tử ống thận cấp: Thường gặp khi sử dụng thuốc độc cho thận (NSAIDs, kháng sinh aminoglycoside, thuốc cản quang) hoặc do sốc nhiễm trùng.
- Bệnh thận do tiểu đường: Người cao tuổi mắc tiểu đường có nguy cơ suy thận cao hơn.
1.3. Nguyên nhân sau thận (Postrenal AKI)
Xảy ra khi có sự tắc nghẽn dòng nước tiểu, thường do:
- Phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới.
- Sỏi thận hoặc sỏi niệu quản gây tắc nghẽn đường tiết niệu.
- Ung thư bàng quang hoặc ung thư cổ tử cung chèn ép niệu quản.
2. Triệu chứng của suy thận cấp ở người cao tuổi
Suy thận cấp có thể tiến triển nhanh chóng với các triệu chứng điển hình như:
- Giảm lượng nước tiểu (thiểu niệu hoặc vô niệu).
- Sưng phù (ở chân, mắt cá chân, bàn tay hoặc mặt do giữ nước).
- Mệt mỏi, uể oải, lú lẫn hoặc hôn mê (do tăng ure máu).
- Khó thở (do dịch tích tụ trong phổi).
- Buồn nôn, nôn, chán ăn.
- Tim đập nhanh, huyết áp không ổn định.
Ở người cao tuổi, các triệu chứng này có thể không rõ ràng, dễ nhầm lẫn với bệnh lý khác. Vì vậy, việc kiểm tra chức năng thận định kỳ rất quan trọng.
3. Điều trị suy thận cấp ở người cao tuổi
Việc điều trị suy thận cấp tập trung vào việc khắc phục nguyên nhân, kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.
3.1. Hồi phục tưới máu thận
Bù dịch: Nếu nguyên nhân do mất nước, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch (NaCl 0,9%, Ringer lactate).
Điều chỉnh huyết áp: Người bệnh cần theo dõi huyết áp thường xuyên và điều chỉnh thuốc nếu cần.
3.2. Kiểm soát rối loạn điện giải
Tăng kali máu là biến chứng nguy hiểm có thể gây loạn nhịp tim. Điều trị có thể bao gồm sử dụng insulin, bicarbonate hoặc lọc máu nếu cần.
Hạn chế muối, kali, photpho trong chế độ ăn để giảm áp lực lên thận.
3.3. Lọc máu khi cần thiết
Nếu suy thận cấp tiến triển nặng, bệnh nhân có thể cần lọc máu tạm thời để duy trì chức năng thận.
4. Hướng dẫn chăm sóc người cao tuổi bị suy thận cấp
Việc chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục của người bệnh. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:
4.1. Chế độ ăn uống
Người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn ít đạm, ít muối, ít kali:
- Hạn chế thực phẩm giàu kali như chuối, cam, khoai tây, rau xanh đậm.
- Giảm muối bằng cách hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nước mắm, đồ muối chua.
- Uống đủ nước, nhưng không quá nhiều nếu có nguy cơ giữ nước.
4.2. Giám sát thuốc men
- Tránh các thuốc có hại cho thận như NSAIDs (ibuprofen, diclofenac), thuốc cản quang, kháng sinh nhóm aminoglycoside.
- Tuân thủ đúng liều lượng thuốc điều trị tiểu đường, huyết áp.
4.3. Theo dõi sức khỏe thường xuyên
- Kiểm tra huyết áp, đường huyết định kỳ.
- Định kỳ xét nghiệm creatinine, ure máu, điện giải đồ để theo dõi chức năng thận.
- Quan sát triệu chứng sưng phù, khó thở, mệt mỏi bất thường để xử lý kịp thời.
4.4. Tập luyện nhẹ nhàng
- Đi bộ, yoga hoặc bài tập nhẹ giúp cải thiện tuần hoàn máu.
- Tránh các bài tập quá sức gây mất nước.
5. Phòng ngừa suy thận cấp ở người cao tuổi
- Duy trì huyết áp ổn định để giảm nguy cơ tổn thương thận.
- Uống đủ nước nhưng không quá nhiều (1.5 - 2 lít/ngày tùy theo chỉ định bác sĩ).
- Kiểm soát tiểu đường bằng chế độ ăn uống và thuốc phù hợp.
- Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn.
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn.
Tóm Lại
Suy thận cấp là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Người cao tuổi và người chăm sóc cần chú ý đến chế độ ăn uống, thuốc men và theo dõi sức khỏe định kỳ để bảo vệ chức năng thận.
Nếu bạn đang chăm sóc người cao tuổi bị suy thận cấp, hãy kiên nhẫn, hỗ trợ họ về mặt thể chất và tinh thần, đồng thời tham khảo ý kiến bác sĩ để có phác đồ điều trị phù hợp nhất.
Tài liệu tham khảo:
1. National Kidney Foundation- Acute Kidney Injury (AKI)
2. Georgia Nephrology - Acute (Sudden) Kidney Disease
